Santal Ạricạli Lakcar Rạkhi jogaore Maejiu koaḱ jopoṛao ar jạruṛtet́

Ạdibạsiaḱ ạgil legcar porbosti ar rukhiạ maejiuaḱ bạjhuạ selet́ goṭa dhạrtiren sanam pạrsi ar jatiạr koaḱ legcar bańcao dohoe lagit́ jug khon ge daman dạyiḱ ko manao ạguet́ kana maejiu ko. Legcar do mit́ṭen jatiạraḱ Tangible ar Intangible legacy ( ạgil hapram ko ṭhen khon heć agu akan) se dhara, one oka do mit́ṭen jạtiạr aćre ren bõspirhĩ ko khone ńama. Mit́ṭen jạtiạraḱ legcar sãohẽt́ do barya thamgạḍi cetanre teṅgu akana mit́ do hoyoḱ kana “Tangible legcar” one oka do jak-joṭedoḱ, Jeleka unko niṭ akan jatiạraḱ oraḱ-duạr reaḱ dhoron, duruṕ-tingun se unkoaḱ benaoaḱ ko, jumi reaḱ dhoron, puthi, hunạr, bebohar jinis selet́ aema mare jinisko. Ar mit́ṭen do “Intangible legcar”  one oka do bahre re baṅ ńelńamoḱ menkhan unko niṭ akan jatiạraḱ folklore se gam-kudum, ạri-cạli, pạrsi ar ạkilte aṭkaroḱa. Legcar reaḱ sanamako noa bisoeko reaḱ dhara idi doho jahaẽ jatiạraḱ ạgil legcar rukhiạ porbosti reaḱ ge umultet́.

One oka do mit́ṭen maejiu ać aḱ jingi reaḱ jotoaḱ dhapre  tinre do adh-juan, tinre do juan, tinre do gogo, baṅ do groom burhi hoe kate gharońj metakme sãotare nij legcar porbostire, beohar/hewa, pạtiạr-mon doho ar tayom daram ren ko lagit keṭećtet́ reaḱ mạruk ko dohoeda. Jodi hõ Ạdibạsi sãotare legcar hewa se hara-buruire maejiu-herelaḱ selet́ do mit́ soman ar dene-banaraḱ sạbit́ menoga. Ạdibạsiaḱ kisim reaḱ rehet́ te Tangible legcar reaḱ haṭń lekate akoaḱ oraḱ goṛhon reaḱ begartet́, kisimtet́ do ạgil legcar reaḱ haṭiń. Mit́ṭen santal ato-ṭola do ạdi algatege eṭaḱ ato-ṭola khon begaroaḱ. Hasa oraḱ korenaḱ bhit́re leńjer potaore santal maejiu aćaḱ mon reaḱ naksa Intangible se uko legcar ko sodora. Hasa oraḱ reaḱ goṛhon asol jhakao dhạt ar aḍepase sapa-sapi santal jatiạr likhon goṛhon edako okado keteć tite ko saṕ dohoakat́ santal maejiuko.

Santal ato se ṭola orom reaḱ armit́ṭen asol cinhạ do hoyoḱ kana “Mạńjhi than” “Mańjhi haramaḱ cinhạ” one oka do Mańjhi haramaḱ oraḱ samaṅre tãhen. Santal ato-ṭolako ạyur lạgit́ mimit́ goṭen santal ato-ṭolare meneḱa Mạńjhi porisod ar noa ren mukhia doe hoyoḱ kana “Mạńjhi”. Ar noa “Mạńjhi than” tear, potao ar jotonre menaḱa santal maejiuaḱ bhumika. Noa chada santal salat́ uttar-pachim nakha reaḱ eṭaḱ Ạdibasi ato-ṭla reaḱ amdaj joto ghãrojre ge bises jonoḱ unko ko beobohara. Ona do hoyoḱ kana “cirạm jonoḱ”. Bajarre baha jonoḱ, nạ̃ṛkoṛ reaḱ jonoḱ ma bogete ńamoḱ. Menkhan noa lạe calaḱ kanaḱ jonoḱ tear lagit́ santal maejiuko do gaḍa aṛe se patharre sirạm dạndhi khon dãṛã dãṛãte ko cirạ aguya. Noa sãote jạruṛ bisoe do hoyoḱ kana unko do tishõ sirạm dạndhi selet́ do bako tut́ aguya menkhan aḍi jotonte mit́ṭeć mit́ṭec kate sirạmko cirạya. Jemon daṛe reaḱ khuti alo hoyoḱ boroṅ kalom se tayom serma arhõ bạṛti bạrtiko cirạ daṛeaḱ. Ona sirạm ạgu kate hot́ ar rohoṛ kate jonok galaṅ reaḱ gạkhurtet́ do santal maejiu ko nij gharońj khonge ko cet́eda. Noa din hiloḱaḱ baoboharaḱ bises jonoḱte santal maejiu ko do oraḱ ar chaṭka ko joḱ sapaeda. Ona chaḍa raca gurić kạmi re siram jonoḱ do ạprug one oka  raca mojge tahẽn. Santal selet́ eṭaḱ eṭaḱ Ạdibạsi maejiuko oraḱre tahẽn okte  khijur sakam reaḱ pạṭyạ galaṅ ko kusiaḱ okado ạgil kuṅkạl reaḱ nạmuna tet́Ạdibạsi maejiuaḱ nipun  tẽhẽń hõko jiaṛ dohoakada. Intangible legcar”re aema mahto bisoe ko menaḱa. Oka do maejiuko jahan cecet́ ṭhại re cet́ se jahan ssunidriṭo goṭ̣awaḱ lekate do baṅ. Menkhan mit́mit́te gharońja ar sãotare heṛan kạmite ko bhijạu idiyeda. Jahãṭaḱ jatiạr ge oprom reaḱ eṭaḱaḱ rehet́ do hoyoḱ kana pạrsi. Noa tayom do hijuḱa folklore se gam-kudum ar sãota reaḱ kạhtuk akel.

Ạdibạsi sanam jatiạrkoaḱ ge menaḱa nij go pạrsi. Pạrsi bisoe tinre hijuḱ un do pahilre ge okoeaḱ bhumika hijuḱa uni doe hoyoḱ kana gidrạ ren gogo. Cedaḱ je, gidrạ eṅgat kukhire doho khon ehoṕ kate janami ar gidrạ haraye belare mit́ṭen maejiuaḱ bhumika besimạ. Jion cạrit lekate maejiu kukhire gidrạ dohoye lekman. Eṅgat kukhire tãhẽn okte  eṅgat são gidrạwaḱ bukạ sećte gidrạ do jomaḱ ńama kate hoṛmo sećte haraḱ são sãote gidrạwaḱ hataṅ aćtegi parsi reaḱ aṛṅe aṭkar dareyaḱa. Congnitive Nuroscientist Eino Partanen of the University of Helsinki – reaḱ gobesona lekate- nij tite moca bond kate jahan katha ṛoṛ lekhan cet́ leka aṅjomoka ṭhik onkage bond katha reaḱ aṛaṅ gidrạ uni eṅgat kukhireye aṅjom ńamae ar aema aṛaṅ eṅgat bhạrti dosare aṅjom katege uni doe janamoa. Gidrạwaḱ parsi baṛhon/bolman ehoṕoḱa ać eṅgat kukkhi khon one okado  bhạṛti hoṛmo okte reaḱ mucạt́ 10 haptare hoyoḱ, noa do Sweden ar USA reaḱ gobesonare rakaṕ heć akana. Noa khatirte ge mit́ṭen bhạṛti hormo oktore ona sãote caecolon, pusṭi jomaḱ, jirạo joto bisoe ge adi daman kana cedaḱ je jotowaḱ ko ge gidrạ cetanre joto dhomos paraḱa. Gidrạ janam tayom acy gogo oka pạrsiteye ṛoṛa ona pạrsige gidrạ hõe ceda. noa belare mit́ṭen gidrạ do pạrsi ceda ać go-baba, aḍepaserenko ar gidraren gatiko ṭhen khon; oke são uni do ḍher oktoe khemao. Gidrạ do nonkate ać go pạrsi cecet́e ehoboa,oka dp mit́ṭen maejiu daman bhumika paloneda. ( Ol tuṅgeḱa)…